Ο τρίτος ο μικρότερος στο λαϊκό παραμύθι: οι μυθολογικές καταβολές του φαινομένου και οι κοινωνιολογικές διαστάσεις του
- Λεπτομέρειες
- Γράφτηκε από τον/την Ιφιγένεια Τριάντου-Καψωμένου
Ένας από τους πιο σημαντικούς νόμους της λαϊκής ποίησης και αφήγησης[1] είναι ο «νόμος του αριθμού τρία», σύμφωνα με τον οποίο υπάρχει στο λαϊκό λόγο ένα σχήμα τριμερούς κλιμάκωσης ώστε τα μέλη μιας περιόδου λόγου έχουν την τάση να “αυξάνονται” ως προς το μέγεθός τους, έτσι ώστε το δεύτερο να είναι μεγαλύτερο από το πρώτο και το τρίτο μεγαλύτερο από το δεύτερο. Είναι ένας νόμος που παρατηρείται κατεξοχήν στα δημοτικά τραγούδια[2], ενώ τον βρίσκουμε συχνά και στα ομηρικά έπη.[3]
Σύμφωνα με τον Δανό Axel Olrik, που πρώτος διατύπωσε τον επικό αυτό νόμο, «τρεις είναι ο μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων και αντικειμένων που απαντούν στην παραδοσιακή αφήγηση (παραμύθια, μύθοι, τραγούδια, παραδόσεις)», ενώ «τίποτε δεν διαφοροποιεί τον μεγάλο όγκο της λαϊκής αφήγησης από τη νεότερη λογοτεχνία […] όσο ο αριθμός τρία» (σελ. 133).
Ο νόμος του αριθμού τρία συνδυάζεται συνήθως με έναν άλλο επικό ποιητικό νόμο, τον οποίο, επίσης, διατύπωσε ο Axel Olrik, τον «νόμο της επανάληψης» και ισχύει για όλα τα είδη του λαϊκού λόγου:
-το ένα (σπαθί) ΄ναι για τους φτωχούς, τ’ άλλο για τους αρκόντους,
το τρίτον το φαρμακερό για μας τους αντρειωμένους - (Σύμη)
Ένα στρατευμένο μυθιστόρημα: 'Ο Καπετάν Μιχάλης' και η αφηγηματική τέχνη του Νίκου Καζαντζάκη
- Λεπτομέρειες
- Γράφτηκε από τον/την Ιφιγένεια Τριάντου-Καψωμένου
«Όταν άρχισα, τώρα στα γεράματα, να γράφω τον καπετάν Μιχάλη, ο κρυφός σκοπός μου ήταν τούτος: να σώσω, ντύνοντας με λέξες, τ’ όραμα του κόσμου όπως το δημιούργησαν τα παιδικά μου μάτια. Κι όταν λέω τ’ όραμα του κόσμου, θέλω να πω τ’ όραμα της Κρήτης».[1]
Mε αυτόν τον τρόπο ορίζει ο ίδιος ο συγγραφέας, ο Νίκος Καζαντζάκης, το σκοπό που τον ωθεί στη συγγραφή του έργου Καπετάν Μιχάλης.
Ο πρόλογος του συγγραφέα στο έργο αιτιολογεί όχι μόνο το πώς και γιατί οδηγήθηκε ο ίδιος στη συγγραφή του συγκεκριμένου μυθιστορήματος, αλλά παρέχει και τα κλειδιά της ανάγνωσης και της αποκωδικοποίησης των βαθύτερων νοημάτων του έργου του. Μερικοί συγγραφείς επιδιώκουν να διατηρήσουν κρυφό το ιδεολογικό βάθρο του αφηγήματος, επιδιώκοντας με αυτόν τον τρόπο να εξασφαλίσουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη και τη δική του συμμετοχή στην αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων του έργου.
Ο Καζαντζάκης είναι πάντα ένας πληθωρικός συγγραφέας ως προς το γλωσσικό πλούτο, το πλήθος των ιδεών και την ένταση με την οποία προβάλλονται οι ιδέες αυτές. Ο ίδιος έχοντας απόλυτη πεποίθηση στην πληθωρική του έκφραση και τη δύναμη του λόγου του, καταλαμβάνει την ψυχή και το μυαλό του αναγνώστη και τον παρασύρει σε μια περιπέτεια πράξεων και ιδεών.
Από αυτή την άποψη, ο πρόλογος του εξωδιηγητικού συγγραφέα αποτελεί με κάποιο ουσιαστικό τρόπο και την εισαγωγή του μυθιστορήματος. Διατηρεί ένα ρόλο παρόμοιο με το προοίμιο του Ομήρου στα έργα του.
Ωστόσο, ολόκληρο το αφήγημα μπολιάζεται από την παρουσία του εξωκειμενικού συγγραφέα, ο οποίος αποκαλύπτει την ιδιαίτερη οπτική γωνία μέσα από την οποία προτίθεται να εκθέσει την ιστορία, έτσι ώστε η δική του πνοή μοιάζει ν’ ακούγεται πίσω από την ανάσα των ηρώων του.
Ο πρόλογος στον Καπετάν Μιχάλη μπορεί να μας διαφωτίσει και για πολλά ζητήματα που αφορούν το ίδιο το έργο και τα μηνύματά του.
Παρουσίαση του τιμητικού τόμου 'Ευτυχισμός: Τιμή στον Ερατοσθένη Γ. Καψωμένο'
- Λεπτομέρειες
- Γράφτηκε από τον/την Διαχειριστής
Το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων σας προσκαλεί στην παρουσίαση του τιμητικού τόμου:
που θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα 22 Νοεμβρίου 2010 και ώρα 18:00 στην αίθουσα "Λόγου και Τέχνης" στη Πανεπιστημιιούπολη.
Γίνετε Δωρητές ή Χορηγοί
- Λεπτομέρειες
- Γράφτηκε από τον/την Διαχειριστής
Οι δραστηριότητες της Εταιρείας Κρητικών Σπουδών - Ιδρύματος Καψωμένου είναι οργανωμένες με τέτοιο τρόπο ώστε να βασίζονται, να ενθαρρύνουν και να ενισχύουν τη δημιουργική εργασία και ενασχόληση των μελών της, προάγοντας την κοινωνική, πολιτιστική και οικονομική ανάπτυξη της τοπικής κοινότητας και της κοινωνίας ευρύτερα.
Στόχος της Εταιρείας Κρητικών Σπουδών είναι η κοινωνική προσφορά, που περνάει μέσα από την εμπολή, την ενεργή συμμετοχή, την αξιοποίηση και την ανάπτυξη των δυνάμεων των ανθρώπων που στις μεταξύ τους σχέσεις συγκροτούν αυτή τη κοινωνία. Αυτούς τους ανθρώπους και αυτούς τους δεσμούς επιζητεί να αναδείξει και να ενισχύσει, καταδεικνύοντας την συμβατότητα, την συμπληρωματικότητα και την άρρηκτη σύνδεση ατομικού και κοινωνικού, δημόσιου συμφέροντος.
Η κρητική μαντινάδα: Η δομή, η αισθητική και η θεματολογία της
- Λεπτομέρειες
- Γράφτηκε από τον/την Ερατοσθένης Γ. Καψωμένος
Υπάρχει η άποψη ότι το δημοτικό τραγούδι είναι δημιούργημα μιας άλλης εποχής και μιας άλλης κοινωνίας, που χάθηκε για πάντα, συμπαρασύροντας μαζί της το λαϊκό προφορικό πολιτισμό με όλες τις εκφράσεις του. Η άποψη αυτή έπρεπε να είχε αναθεωρηθεί από καιρό, αφού - σύμφωνα με τις νεότερες έρευνες - η δημοτική ποίηση παρουσιάζει, σ' όλη τη διάρκεια του εικοστού αιώνα και ως τις μέρες μας, μια τέτοια δυναμική, που έχει στην πράξη διαψεύσει τέτοιες εκτιμήσεις.
Είναι γεγονός ότι οι κοινωνικές συνθήκες και οι όροι του υλικού βίου άλλαξαν σημαντικά, ιδιαίτερα στα τελευταία πενήντα χρόνια, και οι αγροτοκτηνοτροφικοί πληθυσμοί, βασικοί φορείς του παραδοσιακού πολιτισμού, μειώθηκαν αισθητά, πρώτα με την αστυφιλία της δεκαετίας του '50 και του '60, που μετέβαλε τους χωρικούς σε μικροαστούς, ύστερα με την αστικοποίηση της υπαίθρου στη δεκαετία του '90, που βρίσκεται ακόμη σε πλήρη εξέλιξη. Παρ' όλα αυτά, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν σύμφωνα με τις προβλέψεις του αυστηρού αστικού ρασιοναλισμού. Ο πολιτισμός ενός λαού είναι, όπως και η γλώσσα του, αυτοδύναμο σύστημα. Συναρτάται βέβαια με τις κοινωνικές δομές, αλλά δεν εξαρτάται απόλυτα απ' αυτές· έχει αποδεδειγμένα μεγαλύτερη διάρκεια. Έτσι δεν είναι παράξενο που σε ορισμένες περιοχές της περιφέρειας με ιδιαίτερη κοινωνική και πολιτισμική ομοιογένεια[1], το δημοτικό τραγούδι εξακολουθεί ν' αποτελεί ζωντανό στοιχείο του λαϊκού πολιτισμού και να ανανεώνεται ως προς τα είδη εκείνα που διατηρούν αντιστοιχία προς τις σημερινές ανάγκες της τοπικής κοινωνίας που τα συντηρεί. Η λαϊκή ποιητική παραγωγή της μεταπολεμικής ιδίως περιόδου δεν έχει βέβαια καταγραφεί και μελετηθεί συστηματικά και σ' αυτό παίζει ένα ορισμένο ρόλο η προκατάληψη για την οποία μιλήσαμε. Ωστόσο, μια πλούσια και αξιόλογη παραγωγή έχει έρθει στο φως της δημοσιότητας από τα χρόνια του μεσοπολέμου και εξής, είτε από τακτικές δημοσιεύσεις σε τοπικές εφημερίδες και λαογραφικά έντυπα είτε -κυρίως- από συγκροτημένες συλλογικές ή και ατομικές ερευνητικές προσπάθειες, στα πλαίσια της δραστηριότητας αρμόδιων δημόσιων φορέων όπως τα πανεπιστήμια και το Κέντρο Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών[2].
Διάλεξη: 'με τα βότανα τση γης γιατρεύουνται τα πάθη'. Μια περιήγηση στον κόσμο των κρητικών βοτάνων
- Λεπτομέρειες
- Γράφτηκε από τον/την Διαχειριστής
Η Εταιρεία Κρητικών Σπουδών - Ίδρυμα Καψωμένου διοργανώνει την Τετάρτη 13 Οκτωβρίου 2010 και ώρα 7μ.μ. διάλεξη με ομιλητή τον Κώστα Οικονομάκη, γεωπόνο, με θέμα:
"...με τα βότανα τση γης γιατρεύουνται τα πάθη..."
Μια περιήγηση στον κόσμο των κρητικών βοτάνων
και θα συνοδεύεται με προβολή βίντεο και διαφανειών.